Jednym z kluczowych elementów dobrego ubezpieczenia jest prawidłowe określenie sum ubezpieczenia. Pozwala to na otrzymanie adekwatnego odszkodowania w przypadku wystąpienia szkody. Czy na pewno zadeklarowana suma ubezpieczenia majątkowego pozwoli na odtworzenie mienia firmy w razie szkody? Czy suma ubezpieczenia lub długość maksymalnego okresu odszkodowawczego w BI wystarczą na pokrycie utraconego zysku?
Budynki zgłaszane do ubezpieczenia najczęściej wycenione są według wartości:
Już na pierwszy rzut oka ubezpieczenie wg wartości księgowej brutto jest bardzo ryzykowne. Według GUS ceny produkcji sprzedanej przemysłu w sierpniu 2022 r. wzrosły w porównaniu z analogicznym miesiącem poprzedniego roku o 25,5%. Ceny produkcji budowlano-montażowej w porównaniu z analogicznym miesiącem poprzedniego roku wzrosły o 13,8%. Oba te parametry są szczególnie istotne z punktu widzenia kosztu odbudowy mienia, a mowa jedynie o wzrostach rok do roku.
Trudno również zakładać, że czynniki powodujące wzrost wartości budynku np. wzrost cen materiałów budowlanych, transportu, robocizny, czy niedostępność wykonawców, przestaną w najbliższym czasie oddziaływać na rynek budowlany.
Ubezpieczenie budynku według wartości odtworzeniowej wydaje się być o wiele korzystniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia zabezpieczenia interesów przedsiębiorstwa. Niezbędne jest jednak prawidłowe jej wyliczenie, okresowe weryfikowanie i aktualizowanie. Tymczasem ubezpieczyciele biją na alarm, że pomimo wysokiej inflacji nie widać istotnego zwiększenia poziomu aktualizacji sum ubezpieczenia. Według statystyk własnych TUiR Warta1 ponad 60% ubezpieczających nie zaktualizowało swoich sum ubezpieczenia. Kolejne 22% podwyższyło sumy ubezpieczenia, ale o nie więcej niż 10%. Proporcje te utrzymują się na podobnym poziomie niezależnie od typu pośrednika zaangażowanego w proces zakupu polisy. Aktualizacja sum ubezpieczenia jest częstsza w odniesieniu do dużych klientów (SU>1 mld zł), jednak i w tej grupie 40% z nich nie zdecydowało się na żadne zmiany.
Brak aktualizacji wartości odtworzeniowej wiąże się nie tylko z ryzykiem uzyskania niewystarczających środków na naprawę lub odtworzenie mienia, ale także z ryzykiem niedoubezpieczenia i wypłatą odszkodowania z zastosowaniem tzw. zasady proporcji (czyli proporcjonalnym pomniejszeniem odszkodowania o stopień niedoubezpieczenia). Jakie to ma znaczenie boleśnie przekonał się właściciel jednego z budynków w Warszawie. Według danych udostępnionych przez ubezpieczyciela, pożar garażu podziemnego osłabił konstrukcję nośną budynku, w wyniku czego doszło do strat w wysokości 9 mln zł. W toku likwidacji szkody okazało się, że suma ubezpieczenia w wartości odtworzeniowej 165 mln zł nie była aktualizowana od 2018 r., mimo iż w okresie ubezpieczenia powinna wynieść 258 mln zł. Likwidator zastosował zatem współczynnik proporcji niedoubezpieczenia i wyliczył odszkodowanie na poziomie 5,8 mln zł. Ubezpieczyciel oszacował jednocześnie, że „oszczędność” składki na etapie zawierania ubezpieczenia wyniosła ok. 10 tys. zł, a „strata” na odszkodowaniu w związku z zastosowaniem proporcji to 3,2 mln zł względem powstałej szkody.
Inflacja ma również niebagatelny wpływ na kalkulację sumy ubezpieczenia utraty zysku. Przede wszystkim zmianie może ulec (choć pewnie nie we wszystkich branżach) ubezpieczeniowy zysk brutto – rozumiany jako kwota stanowiąca różnicę pomiędzy:
sumą wartości obrotu w badanym okresie oraz wartości produktów, półproduktów i produkcji w toku według stanu na koniec okresu, a sumą wartości kosztów zmiennych w badanym okresie oraz wartości produktów, półproduktów i produkcji w toku według stanu na początek okresu.
Sumę w ubezpieczeniu BI oblicza się dla przyszłego okresu odszkodowawczego w oparciu o dane finansowe za minione okresy obrachunkowe. Przykładowo, zawierając ubezpieczenie w 2022 r. dane historyczne (za 2021 r.) należy skorygować o zakładane trendy rynkowe w latach: 2023 i 2024, a nawet w 2025, w szczególności takie jak: wzrost wartości sprzedanych produktów i usług, plany rozwojowe spółki, specyfika branży, pandemia, cykliczność zamówień, etc. Ponadto na ostateczną wartość sumy ubezpieczenia wpływ może mieć przewidywany czas potrzebny na przywrócenie biznesu do stanu sprzed szkody. Ten z kolei może aktualnie ulec wydłużeniu, gdyż jest zależny od realizacji m.in. poniższych etapów:
W chwili obecnej – z uwagi na trudne warunki rynkowe i wydłużony czas realizacji poszczególnych etapów, dotychczasowy maksymalny okres odszkodowawczy (najczęściej spotykany jest 12-miesięczny) może okazać się niewystarczający do należytego zabezpieczenia interesów przedsiębiorstwa. Tym samym należy rozważyć zawieranie polis BI z minimum 24-miesięcznym maksymalnym okresem odszkodowawczym.
Większość ubezpieczycieli wymaga zgłoszenia maszyn do ubezpieczenia od awarii (MB) z sumą odpowiadającą nowej wartości odtworzeniowej maszyn, tj. wartości równej kosztom ich zastąpienia przez nowe maszyny o takich samych lub najbardziej zbliżonych parametrach użytkowych dostępnych na rynku, z uwzględnieniem kosztów transportu (za wyjątkiem ekspresowego i lotniczego), demontażu i ponownego montażu, a także opłat celnych i innych tego typu należności. Część ubezpieczycieli w ogóle nie przyjmuje do ubezpieczenia maszyn zadeklarowanych w wartości księgowej brutto lub rzeczywistej (odtworzeniowa pomniejszona o stopień zużycia technicznego) z uwagi na fakt, że większość szkód częściowych będzie likwidowana w oparciu o faktury naprawy, czyli do faktycznie poniesionych kosztów bez potrącania zużycia technicznego, a ceny robocizny i części zamiennych systematycznie rosną.
Skutki niewłaściwego oszacowania lub braku aktualizacji sumy ubezpieczenia najczęściej ujawniają się w momencie likwidacji szkody, gdy okazuje się, że faktyczna wartość nowej maszyny jest dużo wyższa od tej zgłoszonej na potrzeby polisy.
Ubezpieczyciel będzie miał wówczas prawo zastosować zasadę proporcji. Przykładowo: maszyna zakupiona w 2019 r. za 1.000.000 zł zgłoszona do ubezpieczenia bez aktualizacji sumy może wykazać współczynnik niedoubezpieczenia na poziomie 76%. Dziś nowa maszyna o takich samych parametrach jest już bowiem warta 1.300.000 zł. Co gorsza, w przypadku całkowitego zniszczenia maszyny - rozmiar szkody będzie odpowiadał jej wartości rzeczywistej bezpośrednio przed wystąpieniem szkody. Oznacza to, że ubezpieczyciel pomniejszy odszkodowanie zarówno o współczynnik proporcji, jak też o stopień zużycia technicznego maszyny.
WTW Polska staje naprzeciw tym wyzwaniom i wspiera klientów w podejmowaniu właściwych decyzji ubezpieczeniowych, które pozwalają uzyskać adekwatne odszkodowania w przypadku wystąpienia szkody majątkowej.
1 https://korpo.warta.pl/inflacja-i-co-jeszcze-czynniki-wzrostu-skladek/
