Jak kompleksowo chronić członków władz spółek
W coraz bardziej złożonym otoczeniu regulacyjnym i podatkowym, kadra zarządzająca stoi przed wieloma wyzwaniami, które mogą mieć poważne konsekwencje prawne i finansowe. W obliczu rosnącej liczby regulacji oraz złożoności przepisów, kluczowe staje się posiadanie nie tylko ubezpieczenia odpowiedzialności członków władz spółki (D&O), ale również ubezpieczenia odpowiedzialności karnoskarbowej (KKS). Oba te ubezpieczenia zapewniają ochronę osobom zarządzającym spółką i tylko posiadanie obu tych produktów zapewnia kompleksową ochronę ubezpieczeniową. W niniejszym artykule wyjaśnimy, jakie są kluczowe różnice między ubezpieczeniem D&O i KKS w kontekście ochrony dla kadry zarządzającej.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków władz spółek (D&O, ang. Directors and Officers Liability)ma na celu ochronę prywatnego majątku osób wchodzących w skład organów spółki oraz ich rodzin, a także samej spółki przed finansowymi konsekwencjami decyzji podjętych przez członków jej władz. Ubezpieczenie to skierowane jest do osób fizycznych – byłych, obecnych i przyszłych członków zarządów, rad nadzorczych, komisji rewizyjnych, prokurentów, dyrektorów zarządzających oraz pracowników pełniących funkcje zarządcze lub nadzorcze w organizacji. Ochrona obejmuje również współmałżonków, partnerów życiowych oraz spadkobierców tych osób, jeśli roszczenie wynika z nieprawidłowego działania osoby ubezpieczonej. Ochroną objęte są roszczenia zgłaszane do osób ubezpieczonych z tytułu naruszenia powszechnie obowiązujących przepisów, w tym: kodeksu spółek handlowych, kodeksu cywilnego, kodeksu pracy, prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, ustawy o ofercie publicznej. Zakres polisy obejmuje m.in. koszty obrony, zasądzone odszkodowania, kwoty wynikające z zawartych ugód sądowych i pozasądowych, a także zaległości publicznoprawne spółki (dochodzone w trybie art. 107 i 116 Ordynacji podatkowej), roszczenia regresowe z tytułu kar nałożonych na spółkę, grzywny i kary administracyjne czy roszczenia o naruszenia praw pracowniczych.
Ubezpieczenie odpowiedzialności karnoskarbowej (KKS) w kontekście ochrony dla kadry zarządzającej jest produktem komplementarnym wobec D&O. Chroni ono osoby, które odpowiadają za sprawy finansowe w spółce w sposób bezpośredni i pośredni, w tym: członków zarządu, prokurentów, właścicieli firm, dyrektorów finansowych, głównych księgowych, pracowników działów księgowych i działów kadrowo-płacowych. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, kary nakładane są bowiem nie tylko na osobę fizyczną, która wykonała czyn zabroniony, ale w większości przypadków również na osobę, która jest zobowiązana do nadzoru nad wykonaniem czynności księgowych i kadrowo-płacowych na przykład ze względu na tzw. kierownictwo sprawcze lub brak należytej kontroli.
Standardowy zakres ochrony w ramach polisy KKS obejmuje koszty pomocy prawnej w postępowaniach karnoskarbowych i karnych, a także refundację kar nakładanych na osobę fizyczną na podstawie Kodeksu karno-skarbowego, w tym związanych składaniem Jednolitych Plików Kontrolnych (JPK), niedopełnieniem obowiązków w zakresie cen transferowych, raportowaniem schematów podatkowych (MDR), podaniem nieprawdy w oświadczeniach dotyczących podatku u źródła (WHT). W ramach tego ubezpieczenia możliwa jest także refundacja kar nakładanych na podstawie innych przepisów, w tym związanych z obsługą PPK czy z korzystaniem z pomocy publicznej, np. w ramach tarczy antycovidowej.
Rodzaje kar objętych ochroną ubezpieczeniową
Oba ubezpieczenia pokrywają koszty pomocy prawnej (m.in. koszty prawnika, koszty sądowe, koszty biegłych i ekspertyz) w sprawach karnoskarbowych. Polisa D&O pokrywa jednak wyłącznie kary administracyjne, a więc poza ochroną pozostają kary nakładane w postępowaniu karnoskarbowym. Refundacja kar nakładanych w postępowaniu karnoskarbowym (nakładanych na osobę fizyczną) możliwa jest wyłącznie w ubezpieczeniu KKS. Co ważne, ochrona w zakresie refundacji kar nakładanych na podstawie KKS dostępna jest wyłącznie na polskim rynku ubezpieczeniowym – polisy D&O zawarte na rynkach zagranicznych również nie obejmują ochroną tego zakresu.
Wina umyślna
W ubezpieczeniu D&O z ochrony ubezpieczeniowej wyłączone są szkody wynikające z winy umyślnej osoby ubezpieczonej. Koszty obrony są wypłacane do momentu potwierdzenia umyślności prawomocnym wyrokiem sądu. W przypadku, gdy ubezpieczyciel wypłacał koszty obrony, a działanie osoby ubezpieczonej zostanie wyrokiem sądu uznane za umyślne, ubezpieczony musi zwrócić koszty obrony ubezpieczycielowi.
W ubezpieczeniu KKS nie ma bezwzględnego wyłączenia winy umyślnej, co wynika ze specyfiki tego produktu – większość wykroczeń i przestępstw skarbowych opisanych w KKS kwalifikowana jest jako działanie umyślne. Refundacja kar objętych ochroną dotyczy więc także kar nałożonych na osobę ubezpieczoną w przypadku stwierdzenia winy umyślnej ubezpieczonego, jak również w przypadku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Standardem rynkowym w ubezpieczeniu KKS jest wyłączenie jedynie szkód związanych ze świadomym udzieleniem przez ubezpieczonego nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, lub dostarczeniem sfałszowanych dokumentów, lub zatajeniem przez ubezpieczonego informacji lub dokumentów.
Ubezpieczenia D&O i odpowiedzialności karnoskarbowej są kluczowymi narzędziami ochrony dla kadry zarządzającej, pomagającymi odpowiednio zarządzać ryzykiem, a także chroniącymi prywatny majątek ubezpieczonych. Choć oba rodzaje ubezpieczeń mają na celu ochronę m.in. osób zarządzających spółką, różnią się zakresem ochrony, rodzajem pokrywanych kar i podstawą odpowiedzialności. Polisa D&O koncentruje bowiem się na odpowiedzialności związanej z pełnieniem funkcji zarządczych i nadzorczych, natomiast ubezpieczenie KKS obejmuje odpowiedzialność karno-skarbową za procesy księgowe i kadrowo-płacowe.
Włączenie obu rozwiązań do programu ubezpieczeniowego firmy pozwala na kompleksowe zabezpieczenie osób kluczowych dla działalności organizacji.
