Sinds 13 januari 2019 geldt voor pensioenfondsen als gevolg van de Pensioenfondsenrichtlijn (IORP II) de verplichting om periodiek een eigenrisicobeoordeling (ERB) te verrichten.
Op basis van de wet (artikel 18b van het Besluit FTK) en de door DNB gepubliceerde Q&A’s over de ERB betreft de ERB een analyse en beoordeling van:
Het fonds dient de ERB in aanmerking te nemen bij strategische beslissingen.
Voor veel pensioenfondsen geldt dat de uitvoering van de eerste ERB niet op korte termijn hoeft plaats te vinden. De ERB dient namelijk ten minste driejaarlijks te worden uitgevoerd, oftewel niet eerder dan per 13 januari 2022. Afhankelijk van de omvang en complexiteit van het fonds kan eerdere uitvoering van de ERB nodig zijn. DNB lijkt echter van mening te zijn dat dit uitsluitend voor de allergrootste pensioenfondsen geldt.
In specifieke omstandigheden kan het uitvoeren van een ERB voor een pensioenfonds al eerder verplicht zijn dan begin 2022. Dit geldt namelijk in het geval van een significante wijziging in het risicoprofiel van het fonds of in het geval van een strategisch besluit met een materiële impact op het risicoprofiel. Te denken valt aan scenario´s als een fusie of liquidatie, een grote wijziging in door het pensioenfonds uitbestede werkzaamheden of een grote wijziging in de (financiering) van de pensioenregeling. Voor pensioenfondsen waar dat aan de orde is, moet daarom tijdig worden stilgestaan bij het uitvoeren van de ERB.
Pensioenfondsen hebben in de praktijk al een risicomanagementcyclus geïmplementeerd waarbij de risico’s die het fonds loopt periodiek worden geïdentificeerd, geanalyseerd en gerapporteerd. Ook in het geval van significante wijzigingen hebben pensioenfondsen daardoor veelal al aandacht voor de systematische analyse van de daarbij spelende risico´s en het meewegen in de besluitvorming daarvan. Voor bovengenoemd element 1 van de ERB (de analyse en beoordeling van risico´s) kunnen pensioenfondsen daarom ons inziens in de praktijk gebruikmaken van reeds beschikbare rapportages en beleidsstukken. Element 2, een structurele beoordeling van de effectiviteit en doelmatigheid van het risicobeheer, krijgt in de praktijk nog minder aandacht. Zoals wij in onze eerdere publicatie aan hebben gegeven zien wij dan ook vooral daarin de toegevoegde waarde van de ERB.
Recentelijk zijn er twee nieuwe publicaties verschenen over de ERB. Allereerst heeft de Pensioenfederatie een “servicedocument eigenrisicobeoordeling” gepubliceerd. Ten tweede heeft EIOPA, het adviesorgaan van de Europese Commissie inzake de Europese pensioen- en verzekeringssector, guidance gepubliceerd voor nationale toezichthouders over de ERB.
In de publicatie van de Pensioenfederatie valt op dat de ERB met name wordt benaderd als een exercitie waarbij pensioenfondsen een extra stap zetten ten opzichte van de reeds ingerichte risicomanagementcyclus. In deze extra stap ontwikkelt een pensioenfonds brede toekomstscenario’s om zicht te krijgen op materiële en strategische risico’s die zich zouden kunnen voordoen. Als een voorbeeld wordt een pensioenfonds genoemd dat in de ERB nagaat wat de impact op het fonds is van trends als individualisering van de samenleving, toename van regeldruk, de lage rente en de consolidatie in de pensioensector. De publicatie suggereert hiermee om de ERB in te vullen als een aanvullend onderzoek naar strategische risico´s en niet zo zeer als een samenvatting van informatie die uit de risicomanagementcyclus al beschikbaar is. Ons inziens is de publicatie van de Pensioenfederatie daarmee vooral voor grotere en complexere pensioenfondsen van toegevoegde waarde.
EIOPA reikt een template aan waarin voor alle onderscheiden financiële en niet-financiële risico´s een beoordeling van deze risico’s is opgenomen, aangevuld met een actieplan voor risico’s waarvan de beheersing dient te worden verbeterd. De publicatie van EIOPA veronderstelt hiermee een pensioenfonds dat de risicomanagementcyclus in veel mindere mate structureel heeft geïmplementeerd dan voor Nederlandse pensioenfondsen gebruikelijk is. Onze verwachting is dan ook niet dat DNB de EIOPA-templates als uitgangspunt zal gebruiken voor het toezicht op de uitvoering van de ERB door Nederlandse pensioenfondsen.
Samenvattend concluderen wij dat er uiteenlopende ideeën bestaan over de concrete invulling van de ERB. Voor pensioenfondsen die door een significante wijziging in het risicoprofiel of door een strategisch besluit verplicht zijn op korte termijn een ERB uit te voeren, blijft ons inziens de meest praktische aanpak om gebruik te maken van reeds beschikbare rapportages, beleidsstukken en risicoanalyses. De ERB kan daarnaast worden gebruikt om een beoordeling van de effectiviteit en doelmatigheid van het risicobeheer uit te voeren, bijvoorbeeld om daarmee het functioneren en de inrichting van de risicobeheerfunctie te evalueren.
