Op verzoek van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voerde het CPB een tweetal onderzoeken uit ter ondersteuning van de besprekingen over het pensioenakkoord, die op 20 november jongstleden zonder resultaat werden beëindigd. De onderzoeken, die op 29 november werden gepubliceerd, geven een beeld van het nieuwe contract dat werd besproken. De onderwerpen van de onderzoeken zijn de welvaartswinst van risicodeling en de dubbele transitie – dat wil zeggen de gelijktijdige afschaffing van de doorsneesystematiek en overgang op een nieuw contract.
Het CPB toont in het onderzoek naar de welvaartswinst van risicodeling aan dat de onderzochte varianten met open toedeling van winsten en verliezen gunstiger uitwerken dan de variant met gesloten toedeling. Gesloten toedeling wil zeggen dat elk resultaat direct geheel wordt toegedeeld aan de op dat moment bestaande rechten en aanspraken. De dekkingsgraad is daardoor permanent gelijk aan 100%. Bij open toedeling deelt nieuwe opbouw mee in eerdere winsten en verliezen. Dat levert, onder de veronderstelling dat het contract als zodanig ongevoelig is voor politieke druk die zal ontstaan als de dekkingsgraden heel hoog of juist heel laag worden, een meerwaarde van enkele procenten op.
De basisvariant voor open toedeling is de variant waarin jaarlijks een tiende van het verschil in dekkingsgraad ten opzichte van 100% in de vorm van korting of indexatie wordt toegekend. Daarnaast heeft het CPB varianten onderzocht waarin versneld wordt ingegrepen aan de boven- en onderzijde. Dit om de kans dat dekkingsgraden te ver oplopen of afnemen te beperken.
Het onderzoek naar de mogelijkheden van de dubbele transitie is van bijzonder grote invloed voor de overgang naar een nieuw pensioencontract, omdat de eventuele compensatie van de achteruitgang in pensioenvooruitzicht door afschaffing van de doorsneesystematiek daardoor een minder zware wissel trekt op toekomstige premiebetalingen. Deelnemers die nadeel ondervinden van de afschaffing van de doorsneesystematiek ondervinden voordeel van de wijziging van de indexatieregels bij overgang naar een ambitie-overeenkomst. Het CPB veronderstelt in het onderzoek dat de initiële buffer wordt verdeeld volgens de regels van het nieuwe contract, maar merkt hierbij tegelijkertijd op dat andere regels denkbaar zijn. Naar onze opvatting is de mogelijkheid tot het hanteren van andere verdeelregels niet alleen denkbaar maar in sommige gevallen zelfs onvermijdelijk, aangezien de veronderstelde vormgeving van de invaarexercitie niet per se evenwichtig is. De fondsspecifieke situatie, waaronder de actuele dekkingsgraad en het beleid ten aanzien van kortingen en indexaties, speelt hierin een belangrijke rol.
Bij de aanpassing van het FTK in 2015 gold een soortgelijke studie van het CPB ter onderbouwing van de macro-evenwichtigheid van de wijzigingen, in het bijzonder de striktere toeslagregels en de minder strenge kortingsregels. In het geval van het CPB-onderzoek naar de dubbele transitie lijkt het ons minder vanzelfsprekend dat de uitkomsten ervan ook op regelingsniveau kunnen dienen ter onderbouwing van de evenwichtigheid, omdat de heterogeniteit in dit geval veel groter is. Zo zijn de huidige premiedekkingsgraad, de huidige dekkingsgraad en de vergrijzingsgraad sterk bepalend voor de uitwerking van de dubbele transitie. De CPB-studie gaat verder bovendien niet in op de verantwoordelijkheidsverdeling. Waar afschaffing doorsneesystematiek primair de verantwoordelijkheid van sociale partners is, is de toedeling van liggend fondsvermogen in eerste instantie de verantwoordelijkheid van het fondsbestuur.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Wichert Hoekert
