Het lijkt aan de late kant om nu nog met een oud en nieuw thema aan te komen. De ongeschreven - maar wel tot vervelens toe genoemde - regel schijnt te zijn dat dat zo’n beetje acceptabel is tot 6 januari. Driekoningen enzo. Nou, met wat flexibel denken komen we samen een heel eind. Want wát als we de 1.826 dagen tussen 31 december 2020 en 1 januari 2026 nu eens beschouwen als één heel lang en druk jaar voor de pensioensector? Dan is het op het moment dat u dit leest – eind januari / begin februari 2021 op de reguliere kalender – binnen die fictieve tijdrekening exact 6 januari van dat ene lange, drukke jaar. Reken maar na. Om te beginnen de allerbeste wensen nog dus!
Maar waarom zou je in hemelsnaam de komende vijf jaar bekijken als één jaar? Mocht dat nodeloos ingewikkeld lijken, dan heeft u de memorie van toelichting bij de wetgeving rondom het pensioenakkoord nog niet gelezen. Dit gedachtenexperiment geeft uitdrukking aan het gevoel van urgentie dat u na het lezen van dat stuk zou kunnen overvallen. Er moet namelijk nogal wat gebeuren.
De wetgeving ligt zelfs nog ter consultatie, hoor ik u zeggen. Vergist u zich niet. Als zo’n consultatie niet alleen in naam lijkt op het bureau waar ouders met hun jonge kinderen naartoe worden gestuurd, dan gaat dit weinig positiefs opleveren voor uw gemoedsrust. Er is nog nooit een ouder volkomen tevreden een consultatiebureau uitgelopen. Veel vaker gebeurt dit met het verontrustende idee dat er mogelijk van alles mankeert aan het zojuist gebaarde kind, maar dat er eigenlijk ook niet veel meer aan te doen is dan rustig afwachten tot de puberteit. Terug naar de tekentafel is er in ieder geval nooit bij.
En daarnaast: vijf jaar is niks. Zeker niet als u bedenkt dat het al ruim vijf jaar geleden is dat een oranjekleurige twitteraar zich officieel kandidaat stelde voor het ambt van President van de Verenigde Staten. De rest is geschiedenis. Inmiddels is zelfs zijn enige vrolijkstemmende prestatie, een knopje om een Coca-Cola light-break af te dwingen, alweer verwijderd uit het Oval Office. Ik bedoel maar, de vijf jaar durende achtbaan tot aan de start van het nieuwe pensioenstelsel kon achteraf wel eens veel korter aanvoelen.
Maar goed, 6 januari dus van het fictieve pensioenjaar waarin veel zal worden gevraagd van uw verandervermogen. Blue Monday is nog niet in zicht, dus wat zijn uw goede voornemens? Wij schreven er alvast vijf voor u op, voor de verandering.
01
“Het is niet de sterkste van een soort die overleeft en ook niet de intelligentste. Het is degene die zich het best aan veranderingen kan aanpassen.” Dit citaat van Charles Darwin zou, met een beetje fantasie, zo maar op de pensioensector kunnen slaan. De revolutionaire transformatie die ons zo vertrouwde pensioenstelsel te wachten staat, vraagt om bestuurlijke geesten die rijp zijn om die verandering aan te gaan. Dat is best een ingrijpende stap. Tot nu toe was de cultuur binnen pensioenfondsbesturen er één waarin voornamelijk stabiliteit werd nagestreefd, met een daaraan gekoppeld standvastig langetermijnbeleid. Dat lijkt (nogal) te schuren met veranderen, maar juist om zijn verantwoordelijke taak uit te kunnen blijven voeren, is het voor het bestuur van een pensioenfonds belangrijk mee te bewegen met de komende ontwikkelingen. Nu dringt de ongemakkelijke vraag zich op of wel iedereen daartoe in staat is. Met uw eigen mentale lenigheid zit het alvast goed, als u al tot hier bent gekomen, maar laat dit stuk voor de gein ook eens aan wat medebestuursleden lezen...
02
Is uw pensioenfonds organisatorisch klaar voor de transitie? Een goede voorbereiding en een juiste samenstelling van het team dat het project in goede banen moet leiden is heel belangrijk. Met name het tijdig inschakelen van alle stakeholders is essentieel, net als het vaststellen welke bevoegdheden en verantwoordelijkheden de diverse betrokkenen hebben. Op veel onderdelen is namelijk zeker afstemming, maar vaak ook instemming nodig om heelhuids de finish te bereiken. Het proces zal bovendien een sterk iteratief karakter gaan krijgen (lees: een soort Snollebollekes choreografie van twee stappen vooruit, één stap terug en dat steeds opnieuw). Direct vanaf het begin samen optrekken kan er dan de stemming een beetje in houden. Ook kan het geen kwaad mensen met specifieke vaardigheden aan boord te krijgen. Bijvoorbeeld kennis van IT en/of strategische verandertrajecten.
03
Op weg naar het invaren van de huidige pensioenaanspraken, loont het de moeite om alle overbodige ballast kwijt te raken. Een punt van zorg is onder andere de complexiteit van de uitvoering. Pensioenfondsen voeren vaak verschillende regelingen tegelijkertijd uit, waaronder met wat pech een stapel overgangsregelingen. Dit zorgt voor een grote administratieve belasting van de uitvoeringsorganisatie en verlaagt de wendbaarheid van het pensioenfonds. Actief aan de slag gaan om regelingen te vereenvoudigen en het aantal regelingen te reduceren is dan ook een goed idee. Zodra dit op orde is en er hierdoor meer administratieve capaciteit is gerealiseerd, hebben pensioenfondsen meer ruimte om de aanpassingen door te voeren die volgen uit het pensioenakkoord. Gebruikt u hierbij ook gerust Marie Kondo’s techniek uit haar onvolprezen boek “The Life-Changing Magic of Tidying Up”. Does it spark joy? Nee? Weg ermee.
04
Onlosmakelijk verbonden met het vorige voornemen: de grote voorjaarsschoonmaak. De implementatie van het pensioenakkoord heeft grote gevolgen voor de toekomstige pensioenadministratie, maar het stelt ook hoge eisen aan de juistheid en volledigheid van de al opgebouwde aanspraken. Elk pensioenfonds heeft sinds de datum van oprichting wel het een en ander meegemaakt waarbij de datakwaliteit mogelijk een deukje heeft opgelopen. Denkt u aan conversies, collectieve waardeoverdracht(en), verandering van administratiepakket en grote reglementswijzigingen. Dit alleen al rechtvaardigt een kritisch onderzoek naar de kwaliteit van de data binnen de pensioenadministratie. Als bij de start van het nieuwe contract een pensioenfonds zijn verplichtingen gaat invaren, wordt het echter helemaal relevant. De oude administratie wordt immers gesloten, aanspraken worden omgezet in kapitalen en alle overschotten en tekorten worden verdeeld. Na het invaren is herstel van fouten uit het verleden of het doorvoeren van terugwerkende kracht mutaties vrijwel onmogelijk. Of op z’n minst loeiduur. Zorg er daarom voor dat de data schoon, juist en volledig is vóór het invaren.
05
Tot slot: de 64.000 euro (of veel waarschijnlijker een indrukwekkend veelvoud hiervan) vraag. Wat gaat dit allemaal wel niet kosten? Het grote idee is natuurlijk dat het nieuwe pensioenstelsel uiteindelijk wat op gaat leveren. Vooral in de zin van betere pensioenuitkomsten, met eerder perspectief op een koopkrachtig pensioen. Maar ook doordat het persoonlijker, transparanter en begrijpelijker wordt.
Vanzelfsprekend moet de transitie naar dat nieuwe stelsel kostenefficiënt plaatsvinden, maar zoals altijd geldt dat de kosten onvermijdelijk voor de baten uitgaan. Het is dan ook zaak om te voorkomen dat eventuele kortetermijn budgetissues leiden tot een suboptimale inrichting voor de langetermijn. Beknibbel dus niet op kwaliteit en zorg niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk voor voldoende verandervermogen.
